Θέρισο – Ζούρβα – Μεσκλά

Το Θέρισο είναι ιστορικό ορεινό χωριό του δήμου Χανίων του ομώνυμου νομού της Κρήτης που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα διάφορα επαναστατικά κινήματα της Κρήτης του 19ου αιώνα ενώ από αυτό έλαβε την ονομασία του το 1905 το ομώνυμο κίνημα εναντίον της αρμοστείας του πρίγκιπα Γεωργίου.

Το Θέρισο είναι κτισμένο στους βορειοδυτικούς πρόποδες των Λευκών Ορέων σε υψόμετρο 580 μέτρων, στο νότιο τμήμα της δημοτικής ενότητας Θερίσου. Βρίσκεται 16 χλμ. νότια της πόλης των Χανίων. Πλησίον του χωριού βρίσκεται το φαράγγι «Ελευθέριος Βενιζέλος» (ή φαράγγι του Θερίσου), με συνολικό μήκος 6 χλμ.

Από τις αρχές του 19ου αιώνα και έπειτα, το Θέρισο λόγω της φυσικής οχυρής του θέσης, αποτέλεσε σημαντικό κέντρο διαφόρων επαναστατικών κινημάτων της Κρήτης. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, το χωριό έγινε πεδίο σκληρών μαχών μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών και των οθωμανικών στρατευμάτων. Μάλιστα, τόσο τον Αύγουστο του 1821 όσο και τον Αύγουστο του 1822, καταστράφηκε αρχικά από δυνάμεις Τουρκοκρητικών και έπειτα από τον αιγυπτιακό στρατό. Κατά τον Άγγλο περιηγητή Robert Pashley, που επισκέφτηκε την Κρήτη το 1834, στο Θέρισο ζούσαν 82 οικογένειες, εκ των οποίων οι 80 ήταν χριστιανικές και οι δύο μουσουλμανικές. Κατά την επανάσταση του 1866 – 1869, το Θέρισο έγινε εκ νέου θέατρο σκληρών συγκρούσεων: στα τέλη του Σεπτεμβρίου του1866 ο οικισμός, που ενδιάμεσα είχε εκκενωθεί από τον άμαχο πληθυσμό, πυρπολύθηκε από τις δυνάμεις του Μουσταφά πασά. Λίγες ημέρες αργότερα, διεξήχθησαν στην περιοχή άλλες δύο μάχες. Αρχικά, οι επαναστάτες ανάγκασαν στις Αλιάκες τον Μουσταφά πασά σε υποχώρηση. Έπειτα, στη θέση Καμπιά, βόρεια του χωριού, σημειώθηκε νέα μάχη μεταξύ επαναστατών και 150 στρατιωτών που αγνοώντας την υποχώρηση του κύριου σώματος του Μουσταφά προς Μάλαξα, προσέγγισαν το Θέρισο. Την 26η Μαρτίου του 1867, πραγματοποιήθηκε στο Θέρισο επίσημη δοξολογία 2000 ενόπλων (κρητικών και εθελοντών από την Ελλάδα) του Ιωάννη Ζυμβρακάκη. Κατά τα μέσα Δεκεμβρίου του 1867, οι Οθωμανοί πέτυχαν την κατάληψη του Θερίσου, το οποίο εγκαταλείφθηκε από τους Έλληνες κυρίως λόγω της αναγκαιότητας να ενισχυθεί το μέτωπο του Αποκόρωνα, όμως τον Ιανουάριο του 1868 ένεκα των καιρικών συνθηκών και των επιθέσεων των επαναστατών, τα οθωμανικά στρατεύματα αποχώρησαν και αυτά από το χωριό. Αργότερα, μετά την κατάπνιξη της επανάστασης, οι οθωμανικές αρχές δημιούργησαν στο χωριό στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της οθωμανικής απογραφής του 1881, στον οικισμό ζούσαν 385 κάτοικοι, όλοι Έλληνες ( 188 άνδρες και 197 γυναίκες ) ενώ το 1894, σύμφωνα με εκτίμηση του αξιωματικού του ελληνικού στρατού, Νικόστρατου Καλομενόπουλου, στο χωριό ζούσαν 90 οικογένειες. Το 1900, η απογραφή που διενεργήθηκε από την Κρητική Πολιτεία, βρήκε στο Θέρισο 431 κατοίκους. Τον Ιούνιο του 1904, στα πλαίσια αποτυχημένου κινήματος κατά της αρμοστείας του πρίγκιπα Γεωργίου, κατέφυγε στο Θέρισο προσωρινά μικρή δύναμη ανταρτών, προτού στραφεί προς την πεδιάδα των Χανίων. Λίγους μήνες αργότερα, στις 10 Μαρτίου του 1905, το Θέρισο αποτέλεσε την έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως» των Βενιζέλου, Μάνου και Φούμη εναντίον της αρμοστείας τουπρίγκιπα Γεωργίου και υπέρ της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Δύο ημέρες αργότερα, οι επαναστατικές δυνάμεις επικράτησαν σε συμπλοκή μικρής μικτής δύναμης χωροφυλακής και ιταλικού στρατού. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το Θέρισο αποτέλεσε την έδρα του ΕΛΑΣ Χανίων. Μάλιστα, στις 7 Νοεμβρίου του 1943, σε αγροικία κοντά στο χωριό, υπογράφτηκε συμφωνία συνεργασίας μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ Κρήτης και ΕΟΚ. Από το Θέρισο κατάγονταν οι αγωνιστές της επανάστασης του 1821, αδελφοί Χάλη (Βασίλειος, Ιωάννης και Στέφανος), οι οπλαρχηγοί αδελφοί Πούλακα (ο σημαντικός μακεδονομάχος Ιωάννης Πούλακας και ο αδελφός του, Βασίλειος, που συμμετείχε στους Βαλκανικούς Πολέμους ως επικεφαλής εθελοντών ) και η ηθοποιός Ελευθερία Βιδάκη. Σημαντικό μνημείο του χωριού αποτελεί ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος χρονολογείται στο β’ μισό του 16ου αιώνα. Στο Θέρισο υπάρχουν επίσης και δύο μουσεία: πρώτο χρονολογικά είναι το ιδρυμένο το 1985, Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο που λειτουργεί κατά την καλοκαιρινή περίοδο και στεγάζεται στο κτίριο που χρησίμευσε ως αρχηγείο της επανάστασης του 1905. Μεταξύ άλλων εκτίθενται όπλα, έγγραφα, φωτογραφικό υλικό καθώς και προσωπικά αντικείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Παράλληλα, το 2003 εγκαινιάστηκε το τοπικό Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο διαθέτει όπλα, αντικείμενα αγωνιστών, αποκόμματα εφημερίδων και άλλα εκθέματα σχετικά με την περίοδο 1941 – 1945.

Τα Μεσκλά είναι χωριό του δήμου Πλατανιά, περιφερειακή ενότητα Χανίων, δυτική Κρήτη. Είναι κτισμένα σε υψόμετρο 200 μέτρων, στους βόρειους πρόποδες των Λευκών Ορέων, σε ένα πλάτωμα της κοιλάδας του ποταμού Κερίτη. Απέχει 21 χιλιόμετρα από τα Χανιά και 4 χιλιόμετρα από το χωριό Φουρνές. Στο παρελθόν αποτελούσε κοινότητα της επαρχίας Κυδωνίας η οποία περιλάμβανε εκτός από τα Μεσκλά και το χωριό Ζούρβα. Στην περιοχή του χωριού σώζονται κυκλώπεια τείχη και οικίες λαξευτές στους βράχους. Στη θέση Ελληνικό, νότια του χωριού, υπάρχουν ερείπια φρουρίου της κλασσικής εποχής και στη θέση Βυσαλόπορος τα ερείπια κλασικού οικισμού. Το όνομα της αρχαίας πόλης που βρισκόταν στη θέση του χωριού δεν είναι γνωστό. Οι περιηγητές Πάσλεϊ και Δέφνερ πιστεύουν ότι εκεί βρισκόταν η αρχαία Ριζηνία, αλλά στις αρχές του 20ού αιώνα τα ερείπια της Ριζηνίας ανακαλύφθηκαν στην Πατέλλα τουΠρινιά. Ο Paul Faure θεωρεί ότι ήταν η αρχαία πόλη Κεραία, όπως δείχνει το όνομα του ποταμού Κερίτης που πηγάζει εκεί. Το χωριό είναι γνωστό για το ρόλο που είχε στην Επανάσταση του Καντανολέου το 1527, όταν ήταν έδρα της καγκελαρίας των επαναστατών. Μετά την κατάπνιξη της επανάστασης και το θάνατο του Καντανολέου και των συντρόφων του, οι Ενετοί μοίρασαν τα ζώα και τα πράγματα των κατοίκων και τα μοίρασαν στους στρατιώτες, ενώ στα βουνά γύρω από τα Μεσκλά κρέμασαν 200 επαναστάτες. Μετά έκαψαν τα Μεσκλά, με αποτέλεσμα το χωριό να μην αναφέρεται στις ενετικές απογραφές του τέλους του 16ου και του 17ου αιώνα. Το χωριό κατοικήθηκε ξανά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 είχε 82 χριστιανικές οικογένειες και 3 τουρκικές. Το χωριό καταστράφηκε άλλη μια φορά, κατά την επανάσταση του 1866, καθώς ήταν μαζί με τη Ζούρβα έδρα της επαναστατικής συνέλευσης υπό τον Ζυμβρακάκη.

Η Ζούρβα (Τοπική Κοινότητα Μεσκλών – Δημοτική Ενότητα Μουσούρων), ανήκει στον δήμο Πλατανιά της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Ζούρβα”. Έδρα του δήμου είναι το Γεράνι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτης. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Ζούρβα ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Μεσκλών, του πρώην Δήμου Μουσούρων του Νομού Χανίων. Η Ζούρβα έχει υψόμετρο 548 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας και με πολύ άγρια ομορφιά που αξίζει να την επισκεφτείτε.

It's only fair to share...